شهرستان سراب

منطقه سراب از جمله مناطقی است که از دیرباز مسکونی بوده است . وجود کتیبه اورادتویی ، تپه های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشانگر قدمت تاریخی منطقه است . سنگ نبشته رازلیق که یک باستان شناس آلمانی در سال ۱۹۷۱ آن را خواند به خط میخی و متعلق به آرگیشتی دوم پسر روسای اول است . در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی ، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی به جای مانده که مبین اهمیت آن در دوره ساسانی است . شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی در آذربایجـان بود . در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با « جانی بیک خان » از اولاد « جوجی خان » بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد . در اوایل حکمرانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل از شهرهای مهم به شمار می رفتند ، سراب به دلیل نزدیکی به این دو شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار بود . جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید .

سراب از نظر تاریخچه :

شهرستان سراب تاسال۱۳۲۴ازبخشهای تابعه اردبیل بوده امادراین سال به شهرستان درجه ۳و۷دهستان و۱۸۰آبادی تبدیل گردیدوبعدهادهستان بزقوش ازآن جداگشته است سراب نامش درکتاب حدودالعام(سال۳۷۲هجری قمری)جغرافی دانان عرب به نامهای سرآو- سراره ازاین شهریادشده است.و بدلیل اینکه برسرراه ابریشم قرار داشت ازقدیم الایام موردتوجه بوده است .مردم سراب درسال۲۲هجری برضداعراب به مبارزه برخواسته و بعد از ازفتح اعراب به دین اسلام گرویدندبه قول ابن ندیم بابک خرم دین دوران نوجوانی خودرادرسراب گذرانیده، وناصرخسرووقبادیانی نیزدرسفرنامه خودازسراب یادکرده است.

سراب درحمله مغول درسال۶۱۷هجری آسیب فراوان دید،قتل وغارت مغولان این شهرراویران کردوجنگ شاه عباس وخلیل پاشادرصحرای سراب رخ داده است.درسال۱۰۳۴هجری قمری بیماری وبا جان گروه کثیری ازمردم سراب را گرفت. ودرسال ۱۲۰۵هجری قمری به دستورآقامحمدخان سراب راویران کردند.درسال ۱۲۴۲هجری قمری نیز فتحعلی شاه مدتی برای تدارک جنگ باروس درسراب به سربرد .

موقعیت جغرافیایی شهرستان سراب :

شهرستان سراب با مساحت ۳۵۶۰کیلومترمربع درجنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده است.این شهرستان ازشمال به شهرستان های مشکین شهروهریس – ازشرق به استان اردبیل – ازجنوب به شهرستان میانه و ازغرب به شهرستان بستان آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۶۵۰متر می باشد.مساحت شهرستان سراب ۶/۷درصدکل مساحت استان راتشکیل می دهدکه ازاین لحاظ دررده ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی ومهربان) ۹ دهستان و۴ نقطه شهری به نامهای سراب- مهربان- شربیان ودوزدوزان می باشد.تعدادآبادیهای دارای سکنه شهرستان ۱۲۸می باشد.

جمعیت شهرستان سراب :

بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت سراب برابر ۱۳۲۰۹۴ نفر بوده است و بر اساس آمار سال ۹۰ جمعیت سراب برابر ۱۳۱۹۳۴ نفر بوده است.

موقعیت جغرافیایی سراب :

شهرستان سراب با وسعت ۳۴۵۲ کیلومتر مربع (۷٫۶ درصد مساحت استان) در ۱۳۰ کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با استان اردبیل و شهرستان هریس، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان بستان‌آباد و از سمت جنوب با شهرستان میانه هم‌مرز است.

تقسیمات کشوری شهرستان سراب :

بخش مرکزی شهرستان سراب

شهرها: سراب

بخش مهربان

شهرها: مهربان، شربیان، دوزدوزان

روستای هدف گردشگری اردها
روستای زیبای دامنه بزغوش: جهیزدان
روستای سرسبز با باغ های میوه: سهزاب

نقشه شهرستان سراب

(برای مشاهده نقشه شهرستان سراب در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید)

وضعیت اقتصادی سراب :

اقتصاد منطقه با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی حول محور کشاروزی و دامداری می باشد و به جهت داشتن آب و خاک مناسب و نیروی انسانی کافی اغلب اهالی منطقه در این بخش فعالیت دارند. با توجه به این که اکثر مردم شهرستان در روستاها سکونت دارند لذا فعالیت‌های کشاورزی و دامداری به عنوان شغل اصلی در منطقه مطرح بوده و هست. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، حبوبات و باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این شهرستان است که از شهرت خاصی برخوردار می‌باشد. به علل متفاوت توجه مناسبی به صنعت منطقه صورت نگرفته؛ حتی در ایجاد صنایع تبدیلی با عنایت به این که شهرستان سراب در تولید بعضی از محصولات مانند سیب زمینی، شیر، حبوبات و غیره از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در بخش معدن نیز طرح نفلین‌سینیت که یک طرح بزرگ ملی است در حال اجرا بوده و بهره‌برداری از آن می‌تواند نقش بسزایی در رشد صنعتی و اقتصادی منطقه و کاهش نرخ بیکاری داشته باشد.

آب وهوای سراب :

شهرستان سراب به واسطهٔ قرار گرفتن مابین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است که در تابستان معتدل و در زمستان‌ها دارای آب و هوای سرد است. سراب یکی از نقاط سردسیر کشور به شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به طور متوسط۱۵۰ تا ۱۴۸ روز در سال است. مقدار بارنده‌گی سالانه از ۲۵۰ میلی‌متر در نقاط پست تا ۴۸۰ میلی‌متر در ارتفاعات متغیر است. محدودهٔ شهرستان سراب به جز در قسمتی کوچک از منتهی‌الیه شرق خود که آب خیز اصلی رودخانهٔ آجی‌چای است، نزولات جوی جاری شده در سطح این شهرستان از طریق ۱۰ شاخهٔ اصلی به سمت آجی‌چای سرازیر و توسط آن از منطقه خارج می‌شود. مهمترین رودخانه‌های جاری در منطقه عبارتنداز سوین، آغمیون، پسلر، و تاجیار که از دامنه‌های سبلان نشاُت گرفته واز شمال شهر به سمت جنوب جریان می‌یابند و رودخانه وانق‌چای که از کوه‌های بزقوش سرچشمه می‌یابد، در جنوب سراب با پیوستن به سایر رودخانه‌ها، آجی‌چای را تشکیل می‌دهد و در منطقهٔ مهربان، رودخانهٔ ارزنق به آنها ملحق می‌شود. روی‌هم‌رفته شهرستان سراب یکی از مناطق نسبتاً پرآب استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود و علاوه بر آب‌های سطح‌الارضی تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه و قنات نیز در منطقه وجود دارد. باید متذکر شد به دلیل خشکسالی سال‌های اخیر، تعدادی از این چشمه‌ها و قنات‌ها خشک شده‌اند. بالغ بر ۱۸۰۰ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق نیز در سطح شهرستان وجود دارد که در فصل برداشت آب (فصل زراعی) جمعاً ۱۶۸ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی دراین شهرستان برای مصرف در امر کشاورزی برداشت می‌شود. به لحاظ وقوع خشکسالی در برخی نقاط، ارتفاع آبهای زیرزمینی حتی تا۲۰ متر کاهش یافته است.

کشاورزی در سراب :

اقتصاد منطقه باتوجه به موقعیت جغرافیائی آن با محوریت کشاورزی بوده است .آب و هوای مناسب و خاک خوب و نیروی انسانی کافی دلیل فعالیت بیشترمنطقه درامر کشاورزی است حدود۶۰%جمعیت شاغل این شهرستان دربخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند.

سد تاجیار واقع در روستای آبرس

جدول زیرسطح اراضی آبی ودیم شهرستان رانشان می دهد.

اراضی آبی زیرکشت	اراضی دیم زیرکشت	سطح اراضی آبی	سطح اراضی دیم	کل اراضی شهرستان
۵۱۵۷۲ هکتار	۲۹۵۶۴ هکتار	۵۸۵۷۲ هکتار	۵۸۱۱۴ هکتار	۱۱۶۶۸۶هکتار

شهرستان سراب مکان مناسبی برای کشت انواع محصولات کشاورزی می باشد تقریباتمامی محصولات مناطق سردسیری دراین شهرستان بعمل می آید.سیب زمینی- غلات- علوفه- سبزیجات عمده محصول تولیدی منطقه می باشد بطوریکه درتولید بعضی ازمحصولات سراب از لحاظ رتبه بندی درسطح استان دارای رده های بالایی است. در شرایط عادی یعنی سالهایی که خشکسالی نمی باشدبالغ بر۱۵۰هزارتن سیب زمینی ازمزارع این منطقه برداشت می شودکه درسطح استان مقام اول رادارامی باشد. لوبیا نیز در سطح استان نسبتاوسیعی کاشت می شود.

جدول زیرسطح زیرکشت بعضی ازمحصولات رانشان می دهد:

گندم آبی دیم	جوآبی دیم	لوبیا	سیب زمینی	یونجه دیم وآبی	عدس آبی و دیم	نخودآبی ودیم	سبزیجات	صیفیجات	باغات
۳۲۱۷۰	۱۳۹۰۰	۱۹۶۰	۴۵۰۰	۲۲۳۸۸۵	۶۲۰	۷۲۶	۲۰۰	۱۵۰	۷۶۷

اگرچه شهرستان سراب ازمناطق مستعد جهت باغداری می باشد اما از قدیم الایام به این بخش توجه نگردیده است.درسالهای اخیرحرکتهایی درجهت ایجاد باغات صنعتی درشهرستان انجام گرفته است در حال حاضرمساحت باغات اعم ازقدیمی وجدیدبالغ بر ۸۰۰ هکتار میباشد.

دامداری ودامپروری در شهرستان سراب :

در کنار کارهای کشاورزی نگهداری دام شغل اصلی روستائیان منطقه به حساب می آید دامداری به صورت سنتی دراغلب خانوارهای روستایی رواج داردوبدین طریق بخشی ازهزینه های زندگی روستائیان تامین می شود.درکناردامداری سنتی درسالهای اخیرچندواحددامداری صنعتی درنقاط مختلف شهرستان بااستفاده ازتسهیلات بانکی ایجادشده است که عمدتابه پرورش گاوهایی ازنژادخارجی می پردازند.

یکی ازنژادهای گاوهای بومی ایران گاو بومی سراب است که از نژاد اصیل می باشد. با مشخصه ها وخصوصیاتی که این گاوداردکاملا باآب وهوای سرد شهرستان سازگاری یافته است.

پرورش گاو بومی سراب

مقاومت وپایداری این نوع ازگاوها در مقابل امراض و همچنین سرمای هوابسیارخوب می باشد.تغذیه کم وراندمان مناسب وکیفیت خوب شیراین نوع گاوباعث گردیده درجهت احیای واصلاح این گاوحرکتهایی ازسوی دولت به عمل آید. در حال حاضریک مرکزپشتیبانی گاونژادسرابی درسراب فعالیت دارد.

شهرستان سراب ازمناطق مهم تولید محصولات دامی می باشد. لبنیات منطقه در سطح کشور از شهرت خاصی برخورداراست و مازاد تولیدات دامی این منطقه به شهرهای بزرگ فرستاده می شود.در صورت ایجاد صنایع تبدیلی یعقینا در امراشتغال زایی وکسب درآمد بیشتر تحول بسیار چشمگیری در منطقه بوجودخواهدآمد.شایان ذکراست ازمراتع خوش خوراکشهرستان سراب عشایر ایل ال سون بعنوان ییلاق استفاده می کنند. آماردام آنها بالغ برسیصد هزارراس از نوع گوسفند- بز – بزغاله وبره می باشد.

شیرخام	گوشت قرمز	گوشت سفید	پوست سبک وسنگین	عسل	پشم	تخم مرغ
۵۵۷۲۹تن	۴۳۹۹تن	۴۷۹تن	۱۴۲۱۱۸ جلد	۲۵۶	۳۶۱	۱۰۰۵

تولیدات دامی شهرستان برحسب تن

پرورش ماهی در سراب

صنعت در سراب :

شهرستان سراب از مناطق محروم استان می باشدبطوریکه درسال ۱۳۷۰ عملاچیزی بنام صنعت دراین منطقه وجودنداشته است.دراین سالهاباشروع عملیات احداث یک کارخانه بزرگ نساجی توسط بخش حضومی چرخهای صنعت شروع به چرخیدن کردوباتلاش مستمرفرمانداری و دیگرادارات و سازمانها با استفاده از تسهیلات تبصره های مختلف و سرمایه گزاری بخش خصوصی تعدادی واحد صنفی متوسط درسطح شهرستان ایجادوبه مرحله بهره برداری رسیده است .علیرغم این تلاشها جایگاه این شهرستان از این لحاظ هنوز مناسب نمی باشد زیرا کل شاغلین دراین بخش تنها هزارنفر است که بادرنظرگرفتن میزان بیکاری درمنطقه جوابگوی نیازشهرستان نیست.

موضوعی که باید درخصوص عقب ماندگی شهرستان از لحاظ صنفی متذکرشدآن است که قبل ازسال ۱۳۷۰به دلایل عدیده ای توجهی به صنعت دراین منطقه نگردیده است.ازطرفی مهاجرت باعث گردیده سرمایه های این منطقه به سایر نقاط گسیل شوند و از طرف دیگر قشرجوان وتحصیل کرده به دلیل نبود امکانات وزمینه های اشتغال بناچار روی به شهرها آورده اند . که البته درحال حاضرباتلاش وپیگیری مسؤلین زمینه های ایجاد مراکز تولیدی و صنعتی فراهم گردیده است. وشهرک صنعتی سراب وناحیه صنعتی دوزدوزان آماده سرمایه گذاری بخش خصوصی برای ایجادواحدهای تولیدی است.

صنایع دستی در شهرستان سراب :

براساس تحقیقات و بررسیهای بعمل آمده صنایع دستی و بویژه قالیبافی تاریخچه بس دراز دراین منطقه دارد ازقدیم الایام مردم شهرو روستا درکنار کارهای روزمره خود به کارهای دستی اشتغال داشته اند که دراوقات فراغت وخصوصا فصول سرد سال به این کاراقدام می کردند وهنوز هم در بعضی ازخانواد هها صنعت قالیبافی رواج داردکه بیشترزنان دراین امرفعالیت دارند.نوع فرشی که در سطح شهرستان سراب درایام گذشته معروف بود فرش مشایخی بوده که خواهان زیادی داشته است. به دلیل عدم توجه به این نوع فرش تقریباهمه استادکاران این فرش ازبین رفته است امااخیراتلاشهایی ازطرف مسؤلین شهردرجهت احیای دوباره فرش مشایخی بعمل می آید.

قالیبافی در سراب

در رابطه با آمار بافندگان فرش اطلاعی دقیق وجودندارداما تخمین زده می شودحدودا ۹۰۰۰ هزاردارقالی درسطح شهرستان سراب وجودداشته باشدکه به تولید فرش وقالی در اندازه های ۱۸تا۵۰ رج مشغول هستند. اکثر بافنده های روستاهای بخش مرکزی به بافت فرشهای کناره اقدام می نمایند اما در بعضی ازنقاط مثل روستای قزل گچی قالی و قالیچه بارج۴۰و۵۰بافته می شودودر مهربان قالی بارج ۱۸تا۲۰رواج داردکه شهرت خاصی دارد. نقشه های رایج در سطح منطقه عبارتنداز: قلمی- شتری- ماهی- مهربان وشربیان.البته درگذشته صنایع دستی دیگری مثل سفالگری وچاقوسازی دراین شهرستان مرسوم بوده که بدلیل عدم توجه ازبین رفته است .

معادن در سراب :

اگر چه در شهرستان سراب کاوشهای همه جانبه واساسی درزمینه شناسایی معادن صورت نگرفته است با این اوصاف آثار وشواهد مختلف ازجمله سنگهای خروجی متفاوت- موادآتشفشانی- فلزات و سنگهای معدنی و تشکیلات گچی در منطقه حاکی ازغنای مواد معدنی این شهرستان می باشد تاکنون دراین شهرستان یک معدن رادیواکتیویته(نفلین سینیت) ، چندمعدن سنگ ، چهارمعدن نمک وآهک شناسایی شده است که ازبرخی ازآنهابه شیوه سنتی بهره برداری می شود.

معادن گچ شهرستان سراب به شرح زیرمی باشدکه ازسوی اداره کل صنایع ومعادن استان شناسایی شده اند.

۱- گچ عسگرآباد(محجو)به ظرفیت تقریبی ۱۵هزارتن.

۲- گچ نرمیق- جلده خان به ظرفیت تقریبی ۷۰۰هزارتن.

۳- گچ قیصرق- اردلان به ظرفیت تقریبی ۲۰۰۰هزارتن.

۴- گچ آلان به ظرفیت تقریبی ۲۰۰هزارتن.

۵- گچ چرلو به ظرفیت تقریبی ۱۵۰هزارتن.

معدن رزگاه:

این معدن که دارای توده های بزرگ نفلین سینیت به عنوان ماده اولیه صنایع آلومینیوم ، شیشه، سرامیک وکربنات سدیم وپتاسم می باشد.ذخایر گزارش شده بالای ۳۰ میلیارد تن با عیار قابل قبول ۲۱تا۲۴ درصدآلومینامی باشد.درصورت راه اندازی معدن فوق چهره منطقه شهرستان سراب به کلی دگرگون ودرزمینه ایجاد اشتغال تحول چشمگیری بوجودخواهدآمدوصدها نفربصورت مستقیم وهزاران نفربصورت غیرمستقیم سود خواهندبردوزمینه اشتغال بسیاری ازجوانان بویژه تحصیل کرده ها فراهم خواهد شد ومحصولات مربوطه از عمده محصولات صادراتی کشورخواهد بود.